skip to main content
Site banner

English | Māori
 

AKORANGA WHĀNUI: Kia rite kia mānu

Whakamāramatanga

He mea hirahira te mōhio ki tēnei ahuatanga te mānu. He uaua kia mānu te tangata mo te wā roa. Tokomaha ngā tāngata kua hinga ki te wai, ā, kua toromi, kua aitua.

Ko te whāinga matua o tēnei kowae, kia mārama ngā tamariki ki ngā tikanga mānu. Ka whakamahi hoki i ngā taputapu o te kāinga, ā ka huri hei taputapu whakamānu.

 

 

Whāinga Paetae

Te Marautanga o Aotearoa

Te Reo Māori (2)

Āheinga Reo

Ā-waha

Ka whakawhiti kōrero, ka whakaraupapa kōrero hei whakatutuki kaupapa.
Ā-tā

Ka aro atu ki te pūtake o te whakaaro o te kaituhituhi.

Rautaki Reo

Ā-tā

Ka whakatū rautaki ki te rapu, ki te whai hoki i te kiko o ngā kupu. Tikanga-ā-iwi (2)

Ka whakaatu ā reo, ā tinana, ā tuhituhi rānei i te hononga o te tangata me te taiao.

Hangarau

Ka whakawhiti korero mō te hononga o te tangata me te taiao, arā:

Ka whakamārama i ngā tikanga o te whakamahi taputapu.

Te whakamātau me te aromātai i: Ngā taputapu kua rangahaua.

Hauora (2) Haumarutanga Ka whakaatu i ngā pūnaha haumaru i roto i ngā horopaki huhua.

 

Te Aho Matua

Te Ira Tangata

Nā te haumaru o te akomanga, nā ngā kaupapa pū nō te āo Māori hei tuāpapa ako, ka hīkākā katoa te tauira kia tahuri mai ki te ako.

1.7 - E tapu te tinana o te tangata. He mahi nui te whakaako tamariki ki ngā hua o te tiaki tinana, kia tupu ai tōna hauora. Me mōhio ngā tamariki ki ngā kai pai, ki ngā kai kino, ki ngā painga o te korikori tinana, o te mirimiri tinana, o ngā rongoā o Tāne Whakapiripiri.

Ngā Iwi

E tū poho kereru ana te ākonga ki tōna ake whānau, hapū, iwi hoki. Ka mohio te ākonga ki tōna whakapapa me tōna pepehā. Ka whai wāhi hoki ki iwi kē atu, ki ngā iwi taketake hoki o tāwāhi.

Te Ao

4.2 - Kia kaua te ākonga e herea ki te ao kohatu. Me wātea hoki ia ki te kapo mai i ngā painga, i ngā māramatanga katoa o te ao whānui.

Āhuatanga Ako

5.3 - Me ngana te ākonga ki te ako. Ka tino rata te ākonga ki te noho tahi me tētahi pakeke hei āwhina nui, hei toka tū moana i roto i ngā mahi.

Wai Puna

Whakapapa

Ngā kōrero tawhito me ngā pūrākau o ngā iwi katoa.

Mātauranga

  • Te hua o ngā taputapu whakamānu.

  • Ngā mahi whai oranga ki roto i te wai.

Tikanga

  • Karakia.

 

 

Putanga ako

Ka ako:

  • Ngā pūrākau e kōrero ana mo te whakamahi taputapu whakamānu.

  • Ngā rautaki whakaora o nāianei

  • Te matapae, te whakamātau me te arotake i te hua o ngā taputapu e pai ai te noho hei taputapu whakamānu.

Paearu Angitū

Ka tāea e ngā ākonga te:

  • Tautohu i ngā rauemi mānu me ngā rauemi tārai waka i whakamahia e ngā mātua tūpuna.

  • Whakamahi i ngā rautaki whakaora ki roto i te wai

  • Te matapae, te whakamātau, te arotake hoki i te pai o ngā rauemi o nāianei hei rauemi mānu (mahi ā rōpū).

  • Kōwhiri i ngā rauemi mānu kia whakaora tangata ki te taha o ngā momo wai (tuhia ki te pepa).

Rauemi

Atlases and maps from the school library.

Atlases and maps - from school library

Blank map of Aotearoa

Blank map of local environment

Places and placenames website link

Illustration of Te Whanganui Ā Tara

 

Ngā hei mahi

Te pātai/Uiuinga - He aha ngā rautaki whakaora o ngā mātua tūpuna ki ngā wai?

Wānanga 1

 

1. Ngā mōhioranga katoa. Te whakatakoto i ngā whakaaro o ngā tamariki

  • He aha tēnei mea te mānu?
  • Inā hāere koe, koutou ko tō whānau ki te hī ika, ruku kai moana, kaukau raini, me āta whakaaro mo tēnei mea te mānu?
  • Hei āhea ngā wā kia whai whakaaro mo te mānu?
  • He aha ngā taputapu mānu?
  • He aha ngā taputapu totohu?
  • He aha ngā hua o tētahi rautaki whakamānu?
  • He aha ngā taera kauhoe pai mo te mānu ki roto i te wai mo te wā roa?

2. Ka tirohia te kōrero a Rauhoto rāua ko Te Urunga , a Hinepoupou raini

Rauhoto

Hinepoupou

Mā te māhere ka tirohia ki te tawhiti o te kauhoe a Rauhoto, a Hinepoupou raini. Me whakawhiti kōrero.

  • Pēhea i oti i a ia tēnei tawhiti te kauhoe?
  • He aha ngā whakaritenga mo tēnei kauhoe tawhiti?
  • He aha pea ētahi tikanga mānu i whakamahia e Rauhoto?
  • He aha pea ētahi momo taera kauhoe i whakamahia e Rauhoto?
  • He aha pea ētahi taputapu mānu i whakamahia e Rauhoto?

3. Ngā momo kauhoe whai ōranga

He wāhi kōrero mō ngā momo kauhoe whai oranga pēnei i te:

  • Kaukuri
  • Kautaha
  • Kautīraha
  • Kauāpuru
  • Kaukōue huapae

Whakamahia te ipurangi nei kia mātakitaki i ētahi rīpene ataata me te whakamahi i ētahi ngohe mā ngā tamariki. (He reo pākeha te reo) https://www.watersafe.org.nz/topic/survival-strokes-2/

 

Wānanga 2

1. He wā kaukau

  • He korero ā akomanga mo ngā momo kauhoe whai ōranga
  • Te hāere ki ngā puna wai ako kauhoe ai
  • Ngā pūkenga wai o Kia Maanu, Kia ora
    • Te mānu o te tangata ki te wai me tōna kotahi
    • Te neke i te wai
  • Ētahi ngohe mo te kauora me te kaukōue huapae:

https://www.watersafe.org.nz/topic/survival-strokes-2/

 

Wānanga 3

 

Pātai: He aha ngā rauemi mānu o ngā mātua tūpuna? He aha ngā rauemi mānu o nāianei hei whakamahinga mā tātou?

Mā te kaiako te pūrākau a Hinemoa rāua ko Tutanekai e kōrero atu ki te akomanga.

https://whakarewarewa.com/how-hinemoas-unrelenting-love-for-tutanekai-conquered-all/

  • He korero ā akomanga
  • He aha ngā mea āwhina kia mānu ai a Hinemoa?
  • He aha ngā taera kauhoe pai hei āwhina i a Hinemoa i tana kauhoe roa?
  • He aha a Hinemoa i tangohia ai ōna kākahu?
  • He mahi ōhia manomano. Mā te kaiako e tuhituhi i ngā kupu katoa:
    • He aha ngā taputapu mānu kia kaua te tangata e totohu?
    • Wānangahia ngā rauemi tawhito, ngā rauemi hoki o nāianei.
He aha ngā āhuatanga o ēnei taputapu mānu?

Hei tauira: ngā momo kirihou rerekē, ngā rākau, te hā ora (ngā momo taputapu ka whakarahi ake, ka māro hoki i te hā, te hau raini), ngā papanga rerekē, rapa, PVC, kapok.

Hei Mahi

Kia tokowhā ngā tamariki ki ia rōpū. Kei ia rōpū tētahi pākete kua whakakiia ki te wai. Mā te Kaiako ngā momo papanga, rauemi raini e tuku ki ngā rōpū. Ka whakamātauhia mehemea ka mānu ngā rauemi mo te kotahi mēneti. (rākau,kirihou, pātara kirihou, rimurimu, papanga kākahu me ētahi atu). I mua atu i te whakamātau, me tuhi ngā tamariki i o rātou whakapae - Ka mānu, ka totohu raini? I ngā mahi whakamātau, tuhia ngā hua ka puta. Hei te mutunga o te whakamātau, tirohia ngā rerekētanga ki ngā whakapae o mua.

Ka whakawhitiwhiti kōrero ngā tamariki i ngā rauemi me ngā āhuatanga pai mo te mānu.

 

Wānanga 4

Mahi ki roto i te wai

1. He mahi takirua.

Ka tuku ki ia tokorua ētahi rauemi (te rākau, ngā pātara kirihou, kāhu kautere, kahu ruku, ngā papanga rerekē) kia whakamātauhia i te pai o te mānu. Ka tuhituhi ngā tamariki i ngā rauemi pai mo te mānu.

2. Kia maanu Kia Ora (Akoranga WSL)

  • Te mānu o te tangata ki te wai me tōna kotahi
  • Te neke i te wai
  • Ētahi ngohe mo te kauora me te kaukōue huapae 

https://www.watersafe.org.nz/topic/survival-strokes-2/

 

Aromatawai

  • Ngā akomanga ki rō wai

  • Ngā korero ā akomanga

  • Ngā whakamātautau ki roto i te wai

 

 
 


Hauora

Kua whiria ēnei rauemi ki ngā kaupapa e whā:

Waiora – Te hauora me te tupu o te tamaiti

Piki mai, kake mai. Homai te waiora ki ahau.

Ki konei, ruku atu ai ngā ākonga ki ngā wāhanga hauora (kai, me ngā āhuatanga o te tinana) e tika ai tōna oranga ā hinengaro, ā tinana, ā wairua hoki.
Ka wānanga hoki i ngā āhuatanga mo te whanaketanga, me ngā tikanga haumaru.

Koiri - Te korikori me te whakaatu pūkenga

Ko te piko o te māhuri, tērā te tupu o te rākau.
Ki konei ruku atu ai ngā ākonga ki ngā āhuatanga o te korikori tinana. Ka whai wāhi hoki ki te whakaatu i ngā pūkenga kua akongia e rātou.

Taiao - Hauora me te taiao

Hāhā te whenua, hāhā te tangata.
Ka wānanga tahi ngā ākonga i ngā tini hononga mauroa o te tangata ki te taiao, kā mutu, he aha hoki ngā mahi whakarauora i te taiao.

Tangata - Te tangata me ōna hononga

He taura taonga e motu, he taura tangata e kore e motu.

Ka wānanga tahi ngā ākonga i ngā tini hononga o te tangata, ki a ia anō, ki tētahi atu hoki. E whā ngā wāhanga o te hauora.

Te wairua

He hononga nui tō te wairua ki tā te tirohanga māori. No reira, ka aro tēnei kaupapa ki ngā tikanga māori, ki ngā kawa, waihoki, ki te reo māori.
He mea ārahi tēnei kaupapa i ngā mahi whakaako, me ngā mahi ako, kia haumaru, kia ao māori i ngā wā katoa.

 

 

 

 

 

Wai Puna Model

Wai Puna is central to the development of the water safety Unit Plan available for kaiako in Kura Kauapapa Māori and mainstream kura, primarily for Years 1 - 8. 

 

 

 
+ Text Size -