skip to main content
Site banner

English | Māori
 

AKORANGA WHĀNUI: He take tō te ingoa

Whakamāramatanga

Ko te aronga o tēnei mahi, ko te ingoa. Ka ako, ka mārama hoki ngā tamariki i ngā ingoa o ngā wāhi ki tō rātou ake hapori, ā puta noa i Aotearoa hoki. Ka ako hoki i te hītori o ngā ingoa.

Ko te tikanga, ka tapaina tētahi wāhi hei whakamahara, hei whakanui i tētahi tangata, take nui raini. Ko te mahi o ngā tamariki, he rangahau he aha i tapaina ai ngā wāhi ki ngā ingoa.

Whāinga Paetae

Te Marautanga o Aotearoa

Te Reo (3)

Āheinga Reo: Ā-tā
  • Ka pakari ake te ākonga i tōnā ake taera tuhituhi - te rere o te kaupapa, ngā momo reo tuhi.
Puna Reo: Ā-tā
  • Ka tika te kōwhiri kupu hou ahakoa te horopaki.
Hauora (3)

Wairora

  • Te hono ki ētahi atu taiao
    ka whakapuaki te ākonga i te here o te tangata ki tōna taiao, o te taiao hoki ki te tangata.

Tikanga-ā-iwi (3)

Te Wāhi me te Taiāo
  • 3.2 - Ka kōrero ngā tamariki mo te hōhonutanga o ngā hononga o te tangata ki ngā wāhi motuhake, ki te taiao hoki.

Te Aho Matua

Ngā Iwi

  • 3.4 - Ka mōhio ngā tamariki ki ngā rohe, ki ngā waka, ki ngā kōrero o neherā, ki ngā pūrākau, ki ngā pakiwaitara, ki ngā tikanga, ki ngā waiata, ki ngā āhuatanga katoa o tōna ake iwi. Kā tū rangatira te tamaiti ki ōna mōhioranga mō tōna ake iwi.

Te Ao

  • 4.5 - Ka mīharo ngā tamariki ki ngā akoranga o tōna ao Māori me ngā tini hononga ki te taiao.
    4.6 - Ka tupu ngā tamariki hei kaitiaki i te whenua, i te moana, i ngā ngahere. Ka mau hoki ki ngā tikanga tuku iho mo te noho hei kaitiaki i ēnei wāhi.

Wai Puna

Whakapapa

  • Ngā whakapapa ka puta mai i ngā ingoa me ngā pūrakau.

Mātauranga

  • He take tō te ingoa, he kōrero tō te ingoa.
    He mātauranga tō ēnei āhuatanga.

Tikanga

  • Ka mārama ki te hirahiratanga o ngā kōrero tuku iho

  • He tikanga, he kōrero whakatūpato ki roto i te whakapapa o ngā ingoa.

 

 

Putanga ako

Ka ako ngā tauira

  • He aha i tapaina ai ngā wāhi o te kāinga, te hapori, te takiwā, ki Aotearoa whānui hoki.

  • I ngā tikanga tawhito. He matatau ngā tupuna ki te reo Māori me te whakamārama mai i ngā tini tohu o te wai (He whakamārama, he whakamahara, he whakatūpato hoki)

Paearu Angitū

Ka tāea e ngā ākonga te:

  • Kōwhiringia kia rima ngā momo wai ki tō ake wāhi: No hea ngā ingoa o ēnei momo wai?

  • Kōrerohia te hītori e pā ana ki tētahi momo wai, he aha i tapaina ai ki taua ingoa.

  • Hangaia mai tētahi pānui whakaahua, pātere raini e whakaatu ana i ngā tūmomo kupu wai i whakamahia e ō tātou tūpuna.

Rauemi

Atlases and maps from the school library.

Blank map of Aotearoa.

Blank map of local environment.

Story of Kupe and Te Wheke a Muturangi.

Illustration of Te Whanganui A Tara (as example of local area).

 

Hei mahi

Te pātai - I ahu mai ngā ingoa ā iwi, ā hapū hoki i hea?

Wānanga 1

1. TMā te Kaiako ngā mahi e ārahi. Ko Te Ika ā Māui te kaupapa tuatahi hei āta wānangahia e koutou.

I ahu mai te ingoa o Te Ika ā Maui i hea?

Na wai i whakaingoa?

He aha te tikanga o te ingoa? Whakamārama mai, whakawhānui mai te kaupapa o te ingoa nei.

He take tō te ingoa
  • He tirohanga tēnei ki ngā ingoa o ngā tamariki. I ahu mai tō ingoa i hea?
  • He tirohanga tēnei ki te tūwāhi roa rawa o Aotearoa arā ko
    Taumatawhakatangihangakoauauotamateaturipukakapikimaungahoronukupokaiwhenuakitanatahu
  • He aha i whakaingoahia ai tēnei wāhi?

 

Wānanga 2-5

Ingoa o ngā momo wai

1. Mā te kaiako e tīpakohia tētahi wai hei kaupapa kōrero i ia wānanga. Ka whakautu i ēnei pātai
  • I ahu mai te ingoa i hea?
  • Na wai i whakaingoa?
  • He aha te tikanga o te ingoa? Whakamārama mai, whakawhānui mai te kaupapa o te ingoa nei.
  • Meanei ētahi ingoa hei tauira: Taupō-nui-a-Tia, Te Whanganui-ā-Tara, Te Oneroa-a-Tōhe
2. Mahi ā rōpū - Rangahaua tētahi wai e hāngai ana ki te

Wānanga 2 -Kai

Wānanga 3 -He mahi kua mahia

Wānanga 4 -Tangata

Wānanga 5 -He āhuatanga o te taiao

3. Mā te whakaari, waiata, pakiwaituhi kukara, pukapuka raini te tamaiti e whakaatu i ōna mōhioranga ki ēnei ingoa.
4. Ka tuku te tauira i ōna kōrero ki te akomanga
5. He mahi ā akomanga. Me rangahau i ētahi ingoa i whakamahia e ō tātou tūpuna mo ngā momo wai. He aha hoki ngā kupu āhua mo te wai. (te rere, te piki, te heke, te au).
Whakamahia he papakupu e hāngai pū ana ki ngā tini āhuatanga o te wai.

 

Wānanga 6


Te tapaina i tō ake wāhi

1. Kua waia koe ki ngā mahi whakaingoa ā ngā tupuna.

Ka whai wāhi te ākonga ki te whakaingoa i tētahi wāhi motuhake ki a ia anō. Whakamahia he mahere, tipakohia tētahi wāhi e mōhiotia ana e ia.

Mā te titiro, te whakarongo, te kai, aha raini, whakahua mai kia rima ngā kupu hei maumaharatanga mōu mo te wāhi nā.

Wānanga 7

 

1. Tito pātere mai, hanga pānui whakaahua rānei

E whakaatu ana i ngā kupu wai kua puta i o tātou wānanga: Kupu tuku iho no ngā tūpuna, kupu āhua, kupu whakarite - Wordart website.

Aromatawai

  • Kiriatahia, tito waiata, pātere rānei

  • Whakaari, Whaikōrero, Pakiwaituhi: He aha i ingoahia ai tētahi taone.

 

 
 


Hauora

Kua whiria ēnei rauemi ki ngā kaupapa e whā:

Waiora – Te hauora me te tupu o te tamaiti

Piki mai, kake mai. Homai te waiora ki ahau.

Ki konei, ruku atu ai ngā ākonga ki ngā wāhanga hauora (kai, me ngā āhuatanga o te tinana) e tika ai tōna oranga ā hinengaro, ā tinana, ā wairua hoki.
Ka wānanga hoki i ngā āhuatanga mo te whanaketanga, me ngā tikanga haumaru.

Koiri - Te korikori me te whakaatu pūkenga

Ko te piko o te māhuri, tērā te tupu o te rākau.
Ki konei ruku atu ai ngā ākonga ki ngā āhuatanga o te korikori tinana. Ka whai wāhi hoki ki te whakaatu i ngā pūkenga kua akongia e rātou.

Taiao - Hauora me te taiao

Hāhā te whenua, hāhā te tangata.
Ka wānanga tahi ngā ākonga i ngā tini hononga mauroa o te tangata ki te taiao, kā mutu, he aha hoki ngā mahi whakarauora i te taiao.

Tangata - Te tangata me ōna hononga

He taura taonga e motu, he taura tangata e kore e motu.

Ka wānanga tahi ngā ākonga i ngā tini hononga o te tangata, ki a ia anō, ki tētahi atu hoki. E whā ngā wāhanga o te hauora.

Te wairua

He hononga nui tō te wairua ki tā te tirohanga māori. No reira, ka aro tēnei kaupapa ki ngā tikanga māori, ki ngā kawa, waihoki, ki te reo māori.
He mea ārahi tēnei kaupapa i ngā mahi whakaako, me ngā mahi ako, kia haumaru, kia ao māori i ngā wā katoa.

 

 

 

 

 

Wai Puna Model

Wai Puna is central to the development of the water safety Unit Plan available for kaiako in Kura Kauapapa Māori and mainstream kura, primarily for Years 1 - 8. 

 

 

 
+ Text Size -